E– jak Eksperyment. Wykład dr. Piotra Schollenbergera z cyklu „Filozoficzne abecadło sztuki współczesnej”

Eksperyment (łacińskie experimentum) może stanowić źródło wiedzy, którą czerpiemy z doświadczenia (łacińskie experientia). Współcześnie najczęściej kojarzony jest z procedurami badawczymi nauk przyrodniczych. Na czym jednak polega eksperyment artystyczny? Czy eksperymentowanie w sztuce jest tym samym, co przeprowadzanie eksperymentów naukowych? Warto przypomnieć, że po łacinie experientia oznacza wiedzę zdobywaną w wyniku ponawianych prób (ex – z; peritus – sprawdzony/próbowany) i posiada ten sam rdzeń, co łacińskie periculum oznaczające ryzyko/zagrożenie/niebezpieczeństwo. Przeprowadzać eksperyment to zatem wystawiać się na ryzyko – na to, co nieprzewidziane i potencjalnie niebezpieczne. Eksperymentować to wypróbowywać nowe działania, metody, techniki nie wiedząc dokładnie, dokąd nas to zaprowadzi.
Tak rozumiany eksperyment artystyczny wiąże się ściśle z awangardowymi poszukiwaniami nowości i z próbą udzielenia odpowiedzi na pytanie o możliwości tkwiące w materii i w świecie. Według francuskiego filozofa Jeana-Françoisa Lyotarda eksperymentowanie jest badaniem możliwości „odczuwania i wyrażania, poszerzając w ten sposób dziedzinę odczuwanego i odczuwającego, wyrażalnego i wyrażającego”. Eksperyment artystyczny zmierza więc do poszerzenia obszaru naszego odczuwania. Ale też zawsze wiąże się z ryzykiem i niebezpieczeństwem. Eksperymentować to pozbawiać się albo odrzucać to, co znane w imię tego co nieznane. Tylko, gdy ma się odwagę wystawić na takie niebezpieczeństwo, można stworzyć dzieło sztuki. Ryzyko, przypadek i badanie zasięgu możliwości stanowić będą dla nas punkty odniesienia do namysłu nad istotą artystycznych eksperymentów.
Filozoficzne abecadło sztuki współczesnej to zajęcia poświęcone omówieniu najważniejszych pojęć związanych ze sztuką współczesną — jej historią i zagadnieniami teoretycznymi — na modłę filozoficznego „abecadła”. Jednak nie po to, by nadmiernie upraszczać pewne problemy, lecz by krytycznie im się przyjrzeć i obronić teorię sztuki współczesnej przed zarzutem „bzdurności”, niezrozumiałości czy jałowości. Nie wydaje się bowiem, aby rację miał Barnett Newman, kiedy stwierdził, że estetyka ma się tak do malarstwa, jak ornitologia do ptaków. Przyjęta przez nas formuła, owocująca celowo arbitralnym wyborem problematyki, pozwoli nam skupić się na analizie poszczególnych pojęć, zadać pytania o ich użyteczność, zakres ich stosowalności oraz na przykładach zbadać, jak pozwalają one uchwycić pewne aspekty współczesnej praktyki artystycznej i doświadczenia sztuki. Dodatkowo postaramy się pokazać, że niektóre współczesne problemy mają charakter ponadhistoryczny i jako takie definiują w znacznej mierze fenomen sztuki.

fot.: Marian Bogusz, Srebrna przestrzeń B, 1976, kolekcja Zachęty - Narodowej Galerii Sztuki

To wydarzenie już minęło.
Sprawdź nadchodzące wydarzenia w dzielnicy Śródmieście lub w kategoriach: wykład